Gjithmonë paradisin e kam imagjinuar si një lloj biblioteke.
*
Si paradisi ashtu dhe feri më duken si shume, qoftë per të shpërblyer qoftë për të ndëshkuar. Veprimet e njerëzve nuk meritojnë as njërën as tjetrën.
*
Një përkthim asnjëherë nuk është besnik ndaj origjinalit.
*
Të biesh në dashuri, do të thotë të ndërtosh një lloj besimi ndaj një perëndie që një ditë, do të bjerë.
*
Asgjë nuk është ndërtuar mbi gur, të gjitha janë ndërtuar mbi rërë, por ne duhet të ndërtojmë, sikur ndërtojmë mbi gur.
*
Çapitem aq ngadalë, njësoj si dhe ai, që vjen së largu dhe që nuk pret, që të arrijë kurkund.
*
Të pranosh të panjohurat, do të thotë që, të gjitha gjërat të jenë të mundëshme, edhe Zoti edhe Trinia e Shënjtë. Bota që jetojmë është aq e çuditshme sa gjthçka mund të ndodhë dhe mund të mos ndodhë. Duke pranuar të pa njohurën, i jap mundësi vetes të jetoj në një botë më të madhe, më fantastike, në një lloj bote misterioze. Dhe kjo gjë, më bën që të jem më tolerant.
*
Kur vjen fundi, njeriu nuk ka më fantazi dhe imagjinatë, ka vetëm fjalë, fjalë.
Getulikos, është një poet krejt і pa njohur dhe plot pika të errëta. Mund të ketë jetuar në shek. I-rë pas lindjes së Kr. pra në kapërxim të mijëvjeçarëve. Prej studiuesve mendohet se ai mund të jetë latini, Gaio Kornelius Lentulio Getulikos, që u ekzekutua më 39 pas lindjes së Kr. si kundërshtar і Kaligulës, perandorit romak.
Ka shkrojtur mjaft poezi të bukura prej të cilave sot njhen vetëm 9 dhe prej tyre, vetëm një erotike.
Përveç disa fotografive, nga të paktat kujtime të nënës që më kanë mbetur, janë disa shënime llogarie të shkrojtura duket rastësisht, pas përmbajtjes së lëndës, në fund, tek libri i Sergej Eseninit, Lirika, botuar në vitin 1961. Nuk e di por, ndonëse qysh në fëmijëri librat i kam dashur, i kam mbajtur pastër, nuk i kam përthyer, madje edhe sot ndoshta mund të jem ndër të vetmit që një libër të porsablerë e mbështjell, ky libër i Eseninit, ku në të janë edhe këto shënime të nënës, më sjell një ngazëllim të veçantë.
Besoj se kur nëna i shkruajti ato shënime llogarie në fund të atij libri, ka qënë një çast kur ajo duhet të ketë patur nevojë për diçka ku të shkruajë dhe në ngutje e sipër, e pat gjetur atë për kollaj dhe kështu bëri në të llogaritë e veta, të shpenzimeve familjare të atyre ditëve tepër të largëta, kur unë isha i ri dhe ndiqja ende gjimanzin. Ja pra një rast kur, shpërdorimi i librit ndodh që të jetë tepër i dashur. Unë e kam të qartë pse ai libër i Eseninit u gjend për kollaj.
Theognis, konsiderohet si një ndër poetët më të rëndësishëm të poezisë elegjike të Greqisë së lashtë. Ai ishte fisnik nga Megara dhe mendohet se ka jetuar në mes të shek. VI-të para Kr. Me emrin e Theognis sot na kanë mbritur 1389 vargje poetike, ndër të cilat edhe shumë erotike. Meqënëse poeti jetoi në periudhat e trazirave shoqërore kur, kasta e aristokracisë së lashtë greke po privohej prej pushtetit, ai si shumë të tjerë ndoqi rrugën e mërgimit duke bredhur në Siceli, Spartë, Vioti, Evia, etj. Thuhet se kudo u prit mirë dhe si njeri і nderuar, por dëshira e tij ishte që ai të jetonte në atdheun e vet në Megara që me sa duket u rikthye aty pas rivendosjes të pushtetit të aristokratëve. Për kohën e vdekjes së tij ekzistojnë dy data; 506 ose 492 para Kr.
Platoni, filozofi і madh, jetoi në kapërxim të dy shekujve, V-të dhe të IV-të para Kr. Lindi dhe vdiq në Athinë (428-347). Që në vogëli ai mori një edukim tepër të kompletuar dhe fillimisht, në krijimtarinë e tij, ai u ushtrua në tragjedi dhe poezi. Me sa duket edhe disa poezi erotike që kanë arritur t’і mbijetojnë kohës dhe t’і kemi deri në ditët e sotme, janë të kësaj periudhe të jetës së tij mbasi, me sa dihet, ai në moshën njëzet vjet u lidh me Sokratin dhe meqënëse u dha me një pasion të zjarrtë ndaj filozofisë ai і dogji gjithë shkrimet e tij të mëparshme. Platoni jetoi pranë Sokratit deri në vdekjen e këtij të fundit. Ka jetuar gjithashtu pranë Euklidit. Udhëtoi mjaft dhe më 387 ai filloi të japë në Athinë mësime filozofike në kopshtet e Akademisë. Platoni konsiderohet bashkë me Sokratin dhe Aristotelin si një treshe që përfaqëson thellësitë më sublime të mendimit filozofik të lashtë evropian.
K’të moll’ dhuratë po ta dërgoj ...
K’të moll’ dhuratë po ta dërgoj, T’ shoh në me gjith’ zemër ti m’ do, E merr atë dhe si këmbim le të provoj, Le të shijoj, diçka nga virgjëria jote.
Duke ndjekur linjat e femrave, gjenealogjia e këngëtares shqiptare ndoshta më të madhe për të gjitha kohërat, Tefta Tashko Koços, para saj, del e ndërthurur me atë të familjeve të tjera të vjetra korçare si dhe futet në thellësi edhe të paktën pesë breza të tjera, duke arritur kështu, deri aty nga mesi i viteve 1700. (Ilia V. Ballauri)
Një shëmbull i qartë i trashëgimisë gjenetike të aftësive muzikore, vërehet në familjen e kompozitorit Johan Sebastian Bach. Studimi i pemës gjenealogjike të tij, tregon se për një sërë brezash, aty konstatohen 57 muzikantë të talentuar, nga të cilët 20 prej tyre, janë të shquar. Një lidhje e lartë e trashëgimisë gjenetike me aftësitë muzikore, gjendet edhe tek familjet e Mozart-it dhe të Weber-it, madje edhe tek, familjet e Bethoven-it, Brahms-it, Schubert-it, Wagner-it, List-it. Gjithashtu, aftësitë në pikturë, konstatohen veçanërisht tek familja Ticiani, ku gjenden 9 piktorë të shquar, po ashtu edhe tek familjet e Rafael-it, e Durer-it dhe Moritz-it. Për më tepër, familja e njohur, Bernulli (njohur për ligjin e dinamikës së lëngjeve të quajtur ligji Bernulli, apo për ligjin e numurave të mëdhenj, Bernulli, etj.) shquhet për trashëgimi të aftësive në matematikë.
Këtu paraqitet një fragment nga gjenealogjia e e familjes së Johan Sebastian Bach. Me ngjyrë të zezë, paraqiten indivdët me aftësi për muzikë dhe me ngjyrë të zezë, rrethuar me një rreth, paraqiten individët që shuhen në muzikë. J S. Bach, paraqitet me rreth të madh.
Nxjerrë prej: O. Schmeil Der Mensch, fq.136 Heidelberg 1962 Përktheu: I. V. B.
Ësht’ hero, ësht’ perëndi, kush përball’ të qëndron,
Safo, shek. 6-të para Kr. Shqipëroi: Ilia V. Ballauri
Ësht’ hero, ësht’ perëndi, kush përball’të qëndron, Ai burr’, ai trim që me etje dëgjon, Zërin tënd që gulçon, cicëron, belbëzon, Ai burr’ që në sy të shikon, kur ti me shigjeta e shpon.
Oh mua, e jotja buzqeshje, më vret, më shkatërron, Me trokitje k’të zemër, e shtrydh, e copton, Një çast vetëm, një çast, kur të shoh, më dërmon, S’mund të flas, s’më del zë, më mungon.
Perëndesha Hera bën tualetin e saj. Homeri, Iliada, rapsodia XIV, 166 etj. Shqipëroi: Ilia V. Ballauri
(Shënim : Në luftën e Trojës morën pjesë edhe perënditë duke simpatizuar dhe antipatizuar njërën apo tjerën palë. Perëndesha Hera dhe Athina morën anën e Akejve meqënëse Paridi, mollën e bukurisë apo të sherrit іa dha Afërditës.ÂÂ Akejtë mbështeteshin prej, Poseidonit, Hermesit dhe Hefestit, ndërsa trojanët mbështeteshin prej perëndive, Apollon, Aris (Mars) dhe sigurisht, edhe prej perëndeshës Afërditë. Akejtë kishin nëntë vjet që kishin rrethuar Trojën por pa rezultat, madje në një çast dukej sikur fitorja po u buzëqeshte trojanëve. Perëndesha Hera për të tërhequr interesin e Zeusit me qëllim që ky, të ndihmonte akejtë, vendosi që t’i paraqitet atij me një bukuri të tillë, që t'i joshë dhe t’і ndezë atij ndjenjat erotike. Për këtë arsye bën edhe tualetin në fjalë që na e përshkruan kaq bukur Homeri.)
Kështu pra, perëndesha Hera.ÂÂ Hyri në dhomën e fshehtë, të jetës intime të saj, Mbylli portën, me një kllapë sekrete e pastaj, Zbukurimin e trupit filloi.
(Hulumtuesit e jetës së tij, ndër të tjera shkruajnë edhe këto.) … Thoma Nasi apo Nashi, siç e njohin bashkëfshatarët mbiemrin e tij, lindi në fshatin Dardhë të Korçës më 2 mars 1892. Në moshën dymbëdhjetë vjeçare si shumë të rinj të tjerë të krahinës së tij, Nasi emigroi fillimisht në Greqi dhe më vonë në Shtetet e Bashkuara. Në moshën 26 vjeçare kreu konservatorin e New England-it në Boston për kompozim dhe drejtues orkestre dhe punoi si flautist jo definitiv me orkestrën simfonike të Bostonit. … (Eno Koço, Kënga Karakteristike Korçare) … Një kapitull më vete në jetëshkrimin e Thoma Nashit përbën formimi dhe dirigjimi i Bandës kombëtare “Vatra”, që nga 11 dhjetori i vitit 1916 dhe deri në vitin 1925… Ai dirigjoi orkestra të ndryshme frymore, dha koncerte, konkuroi në festivale dhe për shumë vite u muar me punë si mësues muzike duke punuar në qytete të ndryshme të Amerikës. (Kristaq Ll. Jorgji, Tempulli, nr 1.) …Thoma Nasi mbërriti në Shqipëri nga Amerika, tok me 120 vullnetarët e lirisë dhe bandën e tij muzikore më 1920. Ai qëndroi dhe punoi në Korçë deri më 1925, më pas ai u transferua në Tiranë ku themeloi Bandën Presidenciale Shqiptare. Në kryeqytet ai qëndroi vetëm një vit për tu larguar përfundimisht në Amerikë më 1926. Kontributi i tij për jetën muzikore të Korçës është i pashoq. … (Eno Koço, Kënga Karakteristike Korçare) … Profesor Nasi me shpirtin e vet plot dashuri për muzikën dhe shumë vullnet, nxiti dhe ndihmoi në formimin e koreve, të mandolinatave, si dhe në formimin e një orkestre të përsosur. … (Vasil A. Ballauri, Një Dritare në Histrorinë e Muzikës së Korçës, 1800 – 1940)
Kënga karakteristike korçare. Ky libër me 72 faqe + dokumenta, shënime muzikore, partitura, tekste, afishe koncertesh, çfaqjesh etj. flet për:
Muzikën në Korçë gjatë shekujve të 19-të, dhe të 20-të, Thoma Nassin (1892 - 1964) dhe bandën Vatra, Këngën karakteristike korçare, Këngët e Th. Nassit dhe kënga karakteristike korçare, etj.
Eno Koço, librin e vet të mrekullueshëm e fillon me këto fjalë; "Dëshiroj të vë në dukje që në krye, që ky punim, "Kënga Karakteristike Korçare", ka qënë pjesë e doktoraturës sime me titull, "Kënga Lirike Qytetare Shqiptare në vitet 30", shkruar në anglisht dhe mbrojtur në Universitetin e Leeds - it. Kur botova, vitin e kaluar (2002) në Tiranë "Këng. Lirk. Qytet. Shqiptare në vitet 30", gjykova që kënga karakteristike korçare të mos përfshihej në të por të paraqitej si punim më vete, edhe pse fillimisht ishte menduar si pjesë integrale e disertacionit, Kështu disa nga personazhet, ..." etj, etj.
Poezi, nga Anakreonti, shek.6-të para Kr. zgjodhi dhe shqipëroi, Ilia V. Ballauri
Dikur në treg, një djalosh trim, Të Erosit një bust prej dylle, përngjasim, E shiste, dukej dore desh ta hiqte, “Kush ble një bust prej dylle, të Erosit”, thërriste.
Për rreth 25 vjet (a më tepër), në dekadat e vështira të viteve '60 e '70, në botën e vërtetë shpirtërore të rinisë së asaj kohe në Korçë, botë kjo që shfaqej fshehurazi e trazuar prej melodive e këngëve gjatë mbrëmjeve të dikurshme të vallëzimit, një rol qendror në qytetin e Korçës luajti fizarmonika e papërsëritëshme, rrëqethëse, vajtuese dhe sidomos virtuoze e Abaz Hajros.
I. QËLLIMI. 1) Emëri і kësaj shoqërie do të jetë "LYRA". 2)Qëllimi і saj është të punuarit me bashkim për përhapjen e muzikës në popull.
II. REGULLIMI. 1) Anëtarë të kësaj shoqërie pranohen, Zonja, Zonjushe dhe Zotërinj. 2) Zonjat dhe Zonjushat pranohen pasi të kenë pëlqimin e prindërvet ose të kujdestarëvet të tyre. 3) Regjistrimi është gratis. 4) Çdo person para se të pranohet anëtar і kësaj shoqërie duhet të mbushi këto kondita: a) T'і paraqite këshillës një kërkesë e cila do të bisedohet prej saj. b) Të ketë zë të mirë ose dijeni instrumentale. 5) Përgjigjja e kërkesës і dërgohet interesonjësit me anën e një shkrese simbas vendimit të këshillës. 6) Çdo person që pranohet anëtar і kësaj shoqërie duhet të zotohet se do të nderojë rregullat dhe vendimet e këshillës. 7) Prefektit dhe Kryetarit të Bashkisë u rezervohen vendet e anëtarit të nderit në këtë shoqëri. 8) Gjithë prindërit ose përkujdestarët e Zonjave dhe Zonjushavet janë anëtarë nderi. 9) Përjashtohet me vendim këshille prej shoqërisë çdo anëtar aktiv që nuk ju bindet rregullave të shoqërisë.
Kjo këngë kaq e vjetër dhe kaq e bukur, që njihet jo vetëm prej korçarëve por prej kujtdo, gjithandej, nuk ka këtë titull, por ka për titull vargun filozofik: “Dashuria është djallush”.
Teksti i saj i mahnitshëm është thurur plot art prej L. Logorit, ndoshta në fillim të shek. 20-të. Dashuria është djallush nënkupton erosin, një ëngjëll-djall, të vogël, të plotfuqishëm, që hedh në prush këdo, që gjuan me shigjeta dhe vret, s’pyet si mbret, etj, etj, krahasime këto aq cilësore, që janë për tu admiruar së tepërmi. Meqënëse në tekst ka disa arkaizma, le ta dëgjojmë atë, fare lehtë të përmirësuar, sipas gjuhës së sotme:
Dashuria është djallush, Hedh në prush, Cilëkush, [Që] do guxojë t’a trazojë, Mjer ai që kërkon, nga puna ta ndalojë.
Vasil A. Ballauri (Pregatitur Ilia V. Ballauri.) Libër - monografi, botuar me 2003, 106 fq. me foto, figura dhe dokumente. Shenim: Materialet e ketij libri i pat lene si doreshkrim Vasil A. Ballauri qysh, para 50 vjetësh. Puna ime (I.V.B.) qëndron vetëm në publikimin e tyre dhe në shtimin e disa komenteve. Tregon në formë kronologjike, historinë e muzikës së Korçës nga fillimet, deri në prag të luftës së dytë botërore. Këngët dhe kompozimet e para, ç’ishin sazet, mandolinatat, kantadat korçare, krijimi і bandës së qytetit dhe një përshkrim të hollësishëm të ngritjes dhe funksionimit të korit, “Lira”. Trajton përpjekjet dhe vështirësitë e përhapjes dhe zhvillimit të muzikës në Korçë, aktivistët, intelektualët, kontribuesit e apasionuar të muzikës në këtë qytet, botkuptimin dhe shijet artistike të tyre, etj.
…Mund të themi se në tërë Turqinë Evropiane të asaj kohe, Korça zinte një nga vendet më të shquara në drejtim të lëvrimit të muzikës. … Nëpër sokakët e Korçës së bukur, mbrëmjeve këndoheshin serenatat prej zërave më të zgjedhur... Këngë dashurie e trimërie, kurbeti e atdhedashurie, historie e melankolie, dëgjoheshin deri në orët e vona të mbrëmjes. Të tilla mbrëmje si ato të asaj periudhe, qyteti і Korçës nuk ka për të jetuar më. Ç'do gojë belbëzonte, nanuriste në vetvehte këngët korçare, një qytet і gjithi që këndonte, një qytet rini, një qytet і dashuruar, një qytet krenar për vetvehten.Të gjitha këto shkuan e vanë, po vallë a do të përsëriten më në historinë e këtij qyteti këto ndjenja kaq të bukura e fisnike?…. (Nxjerrë nga përmbajtja e librit)
