(Shënim: Për hartimin e këtij hulumtimi jemi bazuar kryesisht tek bot. „Esnafet Shqiptare“ aut. Z. Shkodra. Akad. Shkenc. Shqipërisë, 1973, fq.89 - 106.)
Përfitimi dhe ushtrimi i një profesioni, i një mjeshtërie të caktuar, apo një zanati, më parë, në kohën e pushtimit turk por edhe më pas, deri aty nga mesi i shekullit të 20 –të, ishte një proçes i vështirë që, në një farë mënyre ose në një tjetër, vazhdonte gjithë jetën dhe vazhdonte kryesisht në këto tre faza: të çirakut, të kallfës dhe të ustajt.
A) Çirakët.
Qysh fëmijë, djemtë e vegjël duke filluar që në moshën 10 vjet (a pak më tepër), hynin si hyzmeqarë, apo çirakë, apo shegertë të vegjël, ose nxënës tek një usta, për të filluar të mësuarit e një mjeshtërie, p.sh. atë të opingarit ose të zdruktarit, ose të bakallit, etj, etj.
Marrja e nxënësit në dyqan, bëhej me pëlqimin e esnafit (organizatës apo shoqatës p.sh. të zdruktarëve). Kështu, në rregulloren e bakajve të Voskopojës, të vitit 1779, thuhej shprehimisht se: “ … kur ndokush ka nevojë për hyzmeqar (çirak) duhet që mjeshtri (ustai), së pari ta pajtojë atë përpara rufetit (shoqatës), pastaj ta futë në dyqan, …“.
Të dhënat tregojnë se bijtë e ustallarëve e kalonin lehtë këtë çast, pra pranoheshin si çirakë pa shumë probleme. Kjo tregon se një pjesë e zanateve ishin kthyer, në traditë familjare.
Ndërkaq, ustai që pranonte një çirak e regjistronte atë në regjistrat e esnafit dhe për të (çirakun), paguante edhe një taksë të caktuar, ndërsa çdo usta, që merrte çirakë në mënyrë jo të rregullt, të pa ligjshëm, të fshehtë, dënohej.
Pajtimi i çirakëve bëhej një herë ose dy herë në vit. Në Korçë çirakët merreshin më 8 shtator (ditën e lindjes së Shën Mërisë), ndërsa në Elbasan dhe në Shkodër, ditën e Shën Gjergjit.
Sipas një fermani të Sulltanit (v.1773) thuhej se, “… çiraku duhet të mësojë tek ustaj, ta respektojë këtë, të jetë i urtë dhe i dëgjuar …“. Pa plotësuar këto kushte, çiraku nuk mund të bëhej usta.
Për pranimin e çirakut kish edhe një sërë kërkesash të heshtura morale, si ndershmëria dhe besa, apo kërkesa fizike e mendore, si pamja apo mos patja e difekteve trupore (ceneve), forca fizike, zgjuarsia, etj.Me dorëzimin e çirakut, ustai për të konsiderohej si prind, madje më i ashpër, më tepër i plotfuqishëm, aq sa që mund ta rrihte, pa masë, vetëm të mos e dëmtonte fizikisht. Sipas një tradite shumë të vjetër, ustai kur e fut’te çirakun për herë të parë në dyqan, ja përplaste tre herë kokën këtij, tek pragu i dyqanit.
Në shumicën e rasteve, prindërit e çirakut paguanin tek ustai një sasi të hollash ose, prodhime në natyrë. Jetimët që nuk ishin në gjëndje të mirë ekonomike nuk paguanin. Megjithatë çirakët përfitonin sasira të vogla të hollash prej të dhënave si bakshishe prej klientëve gjatë shërbimeve të ndryshme, por edhe kjo gjë ishte në vartësi të profesionit që çiraku mësonte.
Çirakllëku vazhdonte për 1001 ditë ose për rreth tre vjet.
Pasi çiraku kish përvetësuar, njohuritë apo elementet bazë të profesionit dhe ustai kish krijuar bindje për këtë gjë pra se ai mund të punonte në profesion, pa probleme, pasi kërkesa e të riut ishte parashtruar tek pleqësia e esnafit, me një ceremoni, pasi çiraku puthte duart e udhëheqësve të esnafit, ai shpallej kallfë, që ishte një shkallë pak më përpara sesa niveli i ustait.
(Vazhdon: b) Kallfët dhe c) Ustallarët
Shih të plotë artikullin tek KE9.)
Rrotabërësi, gravurë: N.J. Luyken 1649 -1712
Lexoni gjithashtu / More Articles :
» KE2/35 - Rruga e moçme e karvaneve
Rruga e moçme e karvaneve, Vlorë-Berat-Voskopojë-Korçë dhe mallrat që transportoheshin.Zona e Korçës lidhej në Adriatik me dy skela, atë të Durrësit dhe të Vlorës. Skela kryesore për tregtarët e anëve tona dhe sidomos për ata voskopojarë ka qënë skela e Durrësit.Ndërkaq një tregëti e konsiderueshme zhvillohej edhe duke...
» KE3/26 - Mbi disa marka (shqpt.) të cigareve të përdorura në gjysmën e dytë të shek. të 20-të.
Cigaret e kësaj periudhe ishin kryesisht pa filtër dhe fillonin nga cilësia më e keqe, e deri në atë më të mirën, sipas kësaj rradhe:Vullneti, cigare shumë të dobëta të futura në të ashtuquajturën qeskë, shiteshin 8 lek të vjetra. Kishin copra flete, fibra dhe byk duhani.Drini (me 10 cigare), të futura në kuti, shiteshin 10...
» BK/SHJT - Mbi xhiron në Korçë. - Skicë
Përgatiti: dr. Ilia V. BallauriNë Korçë, shëtitja në bulevardin qëndror të qytetit, ka qënë të paktën për njëqind vjetët e fundit, një prej mënyrave kryesore dhe në kohë të caktuara mbase e vetmja, e çlodhjes, e qetësimit shpirtëror, e argëtimit, e marrëdhënieve shoqërore, për qytetarët tanë. Bulevardi, xhiroja pra...
» KE10/5 - Mbi vlerën e disa artikujve ushqimorë, në vitet 1600 - 1700 dhe krahasimet me kohët e sotme
Duke ditur vlerën e një sërë artikujve ushqimorë kryesorë të konsumit të përditshëm, (të quajtura sot, si “artikuj të shportës”), duke ditur se edhe të ardhurat mesatare të një zanaçiu fillestar, të rëndomtë, (kallfe), ishin në ato kohë rreth 3-4 aspra (apo akçe) në ditë, ndërsa për një usta 10 aspra, a diçka...
» KE5/22 - Pëllumbat dekorativë në qëndër të Korçës, gjatë viteve, 1957 - 1964.
Dikur në qëndër të qytetit, përpara katedrales së sotme, aty ku është monumenti i “Ushtarit të panjohur”, përpara godinës së njohur si, ish komiteti i vjetër i partisë, ashtu si ka sot edhe në një sërë qytetesh të njohura të botës, kish pëllumba në një masë të madhe, të cilët rriteshin aty për t’i dhënë...
| Share |